Op de een of andere manier zijn brood en religie sterk met elkaar verweven.

Lang, heel lang geleden, ik was nog een kind, zette mijn, van oorsprong, Belgische oma eerst met een mes een kruisteken op een groot rond brood, voordat ze dit ging aansnijden. Het brood werd in verticale positie gebracht, daarna zo goed mogelijk tegen haar borsten gedrukt en vanuit die positie in plakken gesneden, waarbij de snijrichting naar de borst toe liep. Zover mij bekend, heeft ze zich zo nooit bezeerd. Later las ik, dat lang geleden in België deze methode in de doorsnee katholieke gezinnen heel gebruikelijk was. De betekenis hiervan? Voor en na de maaltijd bidden was al heel gewoon en dit kruisteken was iets extra’s. Zeg maar een toegevoegde waarde. Misschien wel afgeleid van het stukje tekst uit “Het onze Vader”: “Geef ons heden ons dagelijks brood” Een vorm van dankbaarheid?

Die kruisjes op het brood komen we ook tegen op de Britse eilanden, in Australië, Canada en Nieuw Zeeland. Hier worden op Goede vrijdag vaak de zogenaamde ‘hot cross buns” gegeten. Deze broodjes worden niet ingekerfd maar voorzien van een kruisteken bestaande uit een water/bloemmengsel, wat er vlak voor het bakken wordt opgespoten. In deze broodjes worden bepaalde specerijen verwerkt. Het kruis op het brood is gerelateerd aan de kruisiging van Jezus Christus en de specerijen verwijzen naar de balseming van zijn lichaam.

In West Brabant kennen we nog de zogenaamde Hubertus broodjes. Deze broodjes worden nog vrij massaal gegeten in het katholieke milieu. Op 3 november, de feestdag van Sint Hubertus worden ze verkocht. Het zijn witte bolletjes van een ingekerfd kruisje voorzien, die soms anijszaad bevatten en door de priester tegenwoordig in de bakkerij, maar vroeger vaak in de kerk werden gezegend, voordat ze in de verkoop gaan. Zou een bescherming tegen hondsdolheid geven, maar ja, dat komt hier in onze contreien nauwelijks meer voor. Tenzij je gebeten wordt door een of andere besmette loslopende pitbull terriër. Hubertus was de beschermheilige van de jacht en vroeger gingen de jagers ook wel met hun honden de kerk in om ze te laten zegenen, zodat ze gevrijwaard zouden blijven van hondsdolheid.

De meest primitieve verschijningsvorm van brood is natuurlijk de Hostie. Bestaat alleen maar uit water en bloem en wordt nog door een handvol toegewijde nonnen in slechts 2 hostiebakkerijen in Nederland geproduceerd. De hostie symboliseert het lichaam van Christus en is eigenlijk gebaseerd op het laatste avondmaal. Zo kunnen we nog even doorgaan want ook bij Palmpasen komt het brood weer tevoorschijn. Het brood in de vorm van een haantje, staat symbool voor het breken en verdelen door Jezus van het brood bij het laatste avondmaal. Ook in andere landen binnen en buiten Europa zijn er relaties tussen brood en religie.

Denk alleen maar aan de bekende Matses die door de Joden gegeten worden tijdens de Pesach. Het haastige vertrek van de Joden uit Egypte waardoor er geen tijd meer was om het deegmengsel te laten rijzen, zodat dit ongerezen brood, de matse ontstond. Gedurende de hele Pesachweek, die bij sommige Joden zeven dagen duurt en bij andere acht, mag men volgens de religieuze voorschriften geen gerezen voedsel eten. In plaats van regulier brood eet men matses. De matse vertoont eigenlijk veel gelijkenis met onze Hostie. Is ook gemaakt van ongerezen deeg. Het formaat is echter anders want de hosties worden uit een soort grote matse gestanst.

Dus brood in welke vorm dan ook, heeft een roemrijk verleden, zeker in relatie tot religie en is bovendien nog steeds een onmisbaar bestanddeel van onze voeding. Hopelijk krijgt u na het lezen hiervan een wat bredere kijk op en een andere waardering van ons dagelijks brood.

Martin de Baat