Proosten doet men gewoonlijk om te bevestigen dat men drinkt op iemands welzijn, bijvoorbeeld een goede gezondheid. Na het uitspreken van de heilwens, wordt in een groter gezelschap het glas geheven onder het uitspreken van het woord “proost”, “gezondheid” of het verwante “daar ga je” en een slok genomen.

In een kleiner gezelschap wordt de heildronk op andermans welzijn niet bevestigd door het glas te heffen, maar door te klinken; het gevulde eigen drinkglas of bierpul eerst tegen een andermans gevulde glas of pul tikken, terwijl men elkaar aankijkt. Boze tongen beweren dat welgestelden op deze manier, kunnen laten horen dat ze zich kristallen glazen konden veroorloven.

Het proosten zou een gebruik uit de middeleeuwen kunnen zijn ter voorkoming van vergiftiging. Een voorbeeld van dit gebruik uit de middeleeuwen is, dat bepaalde groepen (edelen) tijdens oorlogen vredesbesprekingen voerden. Dit om bijvoorbeeld een coalitie te smeden of om de oorlog te beëindigen. Wantrouwen tussen de verschillende groepen leidde ertoe dat men vreesde voor een vergiftigd drankje. Voordat men de lippen aan bekers zette was het gebruikelijk om de bekers tegen elkaar te slaan. Hierdoor kwam er altijd wel een beetje drank van de ene in de andere beker. Op deze wijze kon men er op vertrouwen (als een ongeschreven regel) dat de drank niet vergiftigd zou zijn door de andere zijde.

Toasten

Een toast – een of andere minkukel heeft er toost van gemaakt bij een vorige spellinghervorming – is een heildronk die staande wordt gebracht ter ere van iets of iemand. Tenzij bij de marine, daar toost men zittend omdat een schip slingert en de plafonds zo laag waren dat ooit een Engelse koning zijn hoofd lelijk stootte tijdens zo’n toast. Sindsdien mogen zeelui blijven zitten.

Bij landrotten kan het echter nooit hoog genoeg, desnoods staande op stoelen en tafels. Niet alleen vandaag, ook vroeger werd de drinker belaagd door vele vijanden. Door hoog te staan kon men de vijand van ver zien aankomen. Ook de gewoonte om met twee te klinken en – niet samen – te drinken heeft een veiligheidsfunctie. Terwijl de ene geniet, houdt de ander een oogje in het zeil. Een vroege voorloper van de huidige Bob, zeg maar.

Een gastheer drinkt dan weer samen met zijn gasten om ze gerust te stellen; er zit echt geen vergif in deze fles. Tja, het waren harde tijden, vroeger.

Maar waarom een toast? Toast betekent in de eerste plaats toch een stuk geroosterd brood? Vroeger at men veel toast. Er werd maar 1 x per week brood gebakken, dus dat oude brood kreeg een nieuw 2e leven. Vooral de Engelsen wisten er wel raad mee.

Een hoogwaardigheidsbekleder of edelman die in vroeger tijden op de gezondheid van een dame wilde drinken nam een beker wijn, waarin een stuk toast werd gedeponeerd. Na het inweken, werd het stuk toast uit de beker gehaald, vervolgens wees men hiermee richting de dame, op wie men een toast wilde uitbrengen. Daarna werd, gek genoeg, de toast door de hoogwaardigheidsbekleder of edelman zelf, op uiterst langzame wijze, opgepeuzeld.

Deze handelingen doen sterk denken aan het ritueel in de katholieke kerk van brood en wijn en is, volgens overlevering, hiervan dan ook afkomstig. Maar er is nog een andere, enigszins vergelijkbare, verklaring!

Bij toasten gaat er wel eens iets mis. Het brood kan verbranden en dan hebben we geen lekkere Maillardreactie, maar zwarte kool. En hier komt die toast eindelijk in verband met de heildronk. Vroeger was wijn in het leger en op schepen vaak bijzonder slecht. Bijna altijd werd hij opgesmukt met honing of kruiden en specerijen. Op den duur smaakte de drank niet meer naar wijn.

Een subtielere manier om zure en muffe wijnen weer enigszins tot leven te wekken, was met hardgebakken toast. Verbrand brood is een keukenalternatief voor actieve kool, de Norit van onze grootmoeders. In de kan, waarmee de wijn werd afgetapt, legde men dus een verbrand stuk brood te weken. Omdat men zuinig was, werd dat geweekte brood daarna niet weggegooid, maar aangeboden aan de belangrijkste gast binnen het gezelschap. Naar hém ging de toast. De gedachte aan hem deed de wijn beter smaken en vormde dus a toast op de drinker.

Van kankerverwekkende PAK’s ( polycyclische aromatische koolwaterstoffen) hadden ze in die tijd natuurlijk nooit gehoord. Zo kreeg je dus dat het middel soms erger was dan de kwaal, maar ja, wat niet weet wat niet deert.

Dus dan toch maar liever alleen “proost” en wil je desondanks ook een ouderwetse “middeleeuwse toast” uitbrengen, wees voorzichtig, dus doe het dan met mate!

Uit diverse bronnen,

Martin de Baat